پورتفولیو یا سبد سهام یکی از اساسی‌ترین مفاهیم سرمایه‌گذاری است و به همین سبب، اگر می‌خواهید ورودتان به بازار سرمایه با تجربه‌ای خوشایند توأم شود، حتماً باید با نحوه ایجاد پورتفوی سودآور آشنا باشید.
ایجاد پورتفوی سودآور و مناسب، لازمه حیاتی موفقیت سرمایه‌گذاران در بازارهای مالی است. شما به‌عنوان یک سرمایه‌گذار مستقل باید بدانید که فرایند تخصیص دارایی را چطور انجام دهید و سبدی بسازید که ضمن همخوانی با توان ریسک‌پذیری‌تان، اهدافتان را از سرمایه‌گذاری محقق کنند. به‌عبارت‌دیگر، پورتفوی شما باید ضمن برآورده ساختن نیازها و انتظاراتتان، نوعی آرامش خاطر برایتان ایجاد کند. همه سرمایه‌گذاران می‌توانند با پیروی از یک رویکرد روشمند، سبدی همسو با استراتژی‌هایشان داشته باشند و ما در این مطلب از قصد داریم فرایند ایجاد پورتفوی سودآور را در چهار مرحله، به شما همراهان همیشگی واکافت آموزش دهیم.
1. تخصیص مناسب دارایی‌ها
تعیین وضعیت مالی و مشخص کردن اهداف فردی، نخستین گام در فرایند ایجاد پورتفوی سودآور است. سن، مدت‌زمان لازم برای رشد سرمایه‌گذاری، میزان سرمایه اولیه و همین‌طور نیازهای درآمدی آینده از مهم‌ترین مواردی محسوب می‌شوند که در این ابتدای امر باید به آن‌ها توجه کنید. یک فرد 22 ساله مجرد که به‌تازگی از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده در مقایسه با یک فرد متأهل 55 ساله که در آستانه بازنشستگی قرار دارد و تأمین هزینه تحصیل فرزندانش، اصلی‌ترین هدفش از ورود به بازار سرمایه است، به استراتژی سرمایه‌گذاری متفاوتی نیاز دارد.
هدف‌گذاری، یکی از پیش‌شرط‌های ایجاد پورتفوی سودآور است که در عین سادگی ظاهری، بسیاری از سرمایه‌گذاران با آن مشکل دارند. با پرسیدن سؤالات زیر می‌توانید بینش بهتری نسبت به هدفتان از سرمایه‌گذاری کسب کنید:
- آیا می‌خواهید ثروتتان بیشتر شود؟
- آیا می‌خواهید دوران بازنشستگی راحتی داشته باشید؟
- آیا می‌خواهید ارزش دارایی‌هایتان را حفظ کنید؟
- آیا می‌خواهید یک منبع درآمد ثابت داشته باشید؟
هر یک از مقاصد فوق، رویکرد متفاوتی را می‌طلبد و ارتباط مستقیمی با ایجاد پورتفوی سودآور دارد. مثلاً اگر قصدتان افزایش ثروت و کسب درآمد بیشتر باشد، آنگاه باید رویکردی سوداگرانه داشته باشید و خرید سهام شرکت‌های در حال رشد، می‌تواند این انتظارتان را برآورد کند. اما اگر اهداف دیگری را دنبال می‌کنید، آنگاه باید محتاط‌تر رفتاری محافظه‌کارانه‌تر از خود نشان دهید.
عامل دیگری که قبل از ایجاد پورتفوی سودآور باید آن را مدنظر قرار دهید، توان ریسک‌پذیری شماست. آیا حاضر هستید درازای احتمال کسب سود بیشتر، ریسک بیشتری از حیث ضرر و زیان مالی متحمل شوید؟ آیا با مدیریت این دغدغه، مشکلی ندارید؟ همه دوست دارند بازده سالانه بالایی از سرمایه‌گذاری‌شان داشته باشند اما اگر در صورت اُفت ارزش سرمایه‌تان در کوتاه‌مدت، نمی‌توانید شب‌ها راحت بخوابید، احتمالاً به دست آوردن بازده بالاتر، ارزشش را ندارد! یادتان باشد که هیچ‌چیز ارزشمندتر از آرامش ذهن و روان شما نیست.
شفاف‌سازی وضعیت فعلی، اهداف و نیازهای آینده‌تان و همین‌طور توان ریسک‌پذیری شما هستند که چگونگی تخصیص دارایی‌ها را در ایجاد پورتفوی سودآور تعیین می‌کنند. دستیابی به بازدهی بالاتر، همواره با احتمال ضرر و زیان بیشتر همراه است که به این قاعده، اصل توازن بین ریسک و بازده می‌گویند. شما نمی‌توانید ریسک را به صفر برسانید چون بازده تا حد زیادی به ریسک وابسته است. بنابراین به‌جای حذف ریسک، باید در جستجوی راهی برای بهینه‌سازی آن باشید.
به‌طورکلی، هر چه سرمایه‌گذاری بیشتری روی سهام و سرمایه‌گذاری کمتر روی اوراق قرضه انجام دهید، ریسک‌پذیری بیشتر است و درنتیجه، پورتفوی شما هم ماهیت متهورانه‌تری خواهد داشت. برعکس، هر چه ریسک‌پذیری‌تان کمتر باشد، پرتفوی‌تان نیز محافظه‌کارانه‌تر خواهد بود. هدف اصلی یک پورتفوی محافظه‌کارانه، حفظ ارزش سرمایه و هدف اصلی یک پورتفوی متهورانه، افزایش ارزش سرمایه و کسب سود بیشتر است.
2. رسیدن به یک پورتفوی بهینه
بعد از تصمیم‌گیری درباره نحوه تخصیص دارایی‌ها برای ایجاد پورتفوی سودآور، باید سرمایه‌تان را به شکلی مناسب بین طبقات دارایی تقسیم کنید. انجام این کار در سطح پایه دشوار نیست؛ چون با دوطبقه اصلی یعنی سهام و اوراق قرضه روبرو هستیم.
اما شما می‌توانید هر یک از این دو طبقه را به زیر طبقات مختلفی تقسیم کنید و اصطلاحاً بشکنید که هر زیر طبقه، بازده و ریسک بالقوهٔ متفاوتی دارد. روش‌های مختلفی برای پیاده‌سازی استراتژی تخصیص دارایی از طریق انتخاب اوراق بهادار وجود دارد. قبل از مبادرت به هر اقدامی، باید کیفیت و پتانسیل هر دارایی را که قصد سرمایه‌گذاری روی آن دارید، تجزیه‌وتحلیل کنید:
- انتخاب سهم: در ایجاد پورتفوی سودآور، سهامی را انتخاب کنید که ریسک مطلوبتان را برای سبد سرمایه‌گذاری برآورد کند. بخش (صنعت)، ارزش بازار و نوع سهام از عواملی هستند که در این خصوص باید آن‌ها را در نظر بگیرید. شرکت‌های مختلف را با استفاده از ابزارهایی که به آن‌ها غربالگر سهم می‌گویند، آنالیز کنید تا به فهرستی کوتاه از انتخاب‌های احتمالی برسید. حالا هر یک از سهم‌های باقیمانده را به شکلی عمیق‌تر موردبررسی قرار دهید تا فرصت‌ها و ریسک‌های مرتبط با آن را بشناسید. این فرایند، مستلزم صرف زمان و تلاش زیاد است و شما را ملزم می‌کند تا به‌طور مرتب، روی تغییرات قیمتی سهام مدنظرتان نظارت داشته باشید و در جریان اخبار شرکت‌ها و صنایع قرار بگیرید.
- انتخاب اوراق قرضه: در این حالت، یک شرکت برای تأمین مالی، اقدام به جمع‌آوری سرمایه اشخاص مختلف می‌کند و به ازای دریافت این پول که شبیه به نوعی وام است، به سرمایه‌گذاران، سود می‌پردازد. هنگام تصمیم‌گیری درباره خرید اوراق قرضه برای ایجاد پورتفوی سودآور نیز باید عوامل مختلفی را در نظر بگیرید که برگه، موعد پرداخت، نوع اوراق قرضه، رتبه‌بندی اعتباری و همین‌طور وضعیت نرخ بهره از آن جمله‌اند.
- صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری: صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری، برای طیف گسترده‌ای از طبقه‌هایی دارایی اعم از سهام و اوراق قرضه، در دسترس هستند و این امکان را برایتان فراهم می‌سازند که برای ایجاد پورتفوی سودآور، اوراق بهاداری را انتخاب کنید که توسط مدیران صندوق‌ها به شکلی دقیق و تخصصی، تجزیه‌وتحلیل شده‌اند. به همین دلیل این صندوق‌ها برای سرمایه‌گذاران ریسک گریز، گزینه‌ای ایده آل هستند. البته دقت داشته باشید که پرداختِ هزینه درازای دریافت خدمت از سوی مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، باعث می‌شود بازدهی سرمایه‌گذاری‌تان کمی کاهش پیدا کند. صندوق سرمایه‌گذاری مبتنی بر شاخص، نوع دیگری از صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری است که مخارج عملیاتی کمتری برای سرمایه‌گذاران در بردارد زیرا به شکلی منفعلانه و بر مبنای مجموعه‌ای از قوانین و استانداردهای ثابت، مدیریت می‌شوند.
- صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF): اگر ترجیح می‌دهید برای ایجاد پورتفوی سودآور با صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری کار نکنید، ETF می‌تواند انتخاب مناسبی برایتان باشد. صندوق‌های قابل معامله در بورس، درواقع نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک هستند که همانند سهام، معامله می‌شوند. وجه شباهت EFT با صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک این است که این صندوق‌ها نیز سبد بزرگی از سهام را ارائه می‌دهند که معمولاً بر اساس بخش، ارزش، کشور و مواردی ازاین‌دست طبقه‌بندی می‌شوند. تفاوت EFT با صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک این است که به‌طور فعالانه مدیریت نمی‌شود بلکه از یک شاخص منتخب یا سبدهای سهام دیگر تبعیت می‌کند. EFT ضمن مخارج عملیاتی کمتر در مقایسه با صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، تنوع مناسبی دارد و ازآنجاکه طیف گسترده‌ای از طبقه‌های دارایی را شامل می‌شود، می‌تواند برای ایجاد پورتفوی سودآور گزینه خوبی باشد.
3. بازبینی و اصلاح وزن پورتفولیو
بعدازآنکه پورتفولیو را ایجاد کردید، باید آن را به‌صورت دوره‌ای تجزیه‌وتحلیل و متوازن کنید زیرا برخی نوسانات قیمتی می‌تواند باعث تغییر وزن اولیه پورتفوی شما شود. برای ارزیابی تخصیص دارایی، سرمایه‌گذاری‌تان را به‌صورت کمّی طبقه‌بندی کرده و نسبت هر سرمایه‌گذاری به کل میزان آن را محاسبه کنید.
وضعیت مالی فعلی، نیازهای آتی و توان ریسک‌پذیری، از عواملی هستند که احتمالاً با گذشت زمان تغییر می‌کنند. در صورت تغییر هر یک از این مؤلفه‌ها، آنگاه شاید لازم باشد که شما هم تغییراتی در پرتفوی‌تان ایجاد نموده و آن را مجدداً تنظیم کنید. اگر توان ریسک‌پذیری‌تان کاهش یافته، شاید بهتر باشد تعداد سهام را کاهش دهید و به‌جای آن اوراق قرضه بخرید. اگر هم احساس می‌کنید که قادر به تحمل ریسک بیشتری هستید می‌توانید مقدار کمی از دارایی‌تان را روی سهام با کلاهک کوچک که ثبات کمتری دارد، سرمایه‌گذاری کنید.
برای ایجاد توازن مجدد در ایجاد پورتفوی سودآور، باید درصد تخصیص دارایی‌های فعلی‌تان را به طبقه‌های مختلف، موردبررسی قرار دهید. به‌عنوان‌مثال، ممکن است 30% از دارایی‌هایتان را به سهام با کلاهک کوچک اختصاص داده باشید، درحالی‌که بر مبنای پلن اولیه، شما باید فقط 15% از دارایی‌هایتان را به این طبقه اختصاص داده باشید و این یعنی درصد سرمایه‌گذاری‌تان روی طبقه‌ها و زیر طبقه‌های دیگر اوراق بهادار، کمتر از آن چیزی است که از ابتدا تعیین شده بود. به‌این‌ترتیب می‌توانید با کاهش سرمایه‌گذاری در طبقه‌هایی که وزن بیش‌ازحد پیدا کرده‌اند، آن را به طبقه‌های دیگر اختصاص دهید.
4. تعدیل استراتژیک مجدد
پس‌ازاینکه متوجه شدید سرمایه‌گذاری روی کدام طبقه‌ها از اوراق بهادار را به چه میزان باید کم کنید، باید تصمیم بگیرید که سرمایه‌تان را به خرید کدام طبقه‌های دیگر اختصاص دهید؟ برای انجام این کار می‌توانید از توضیحات ارائه‌شده در مرحله دوم کمک بگیرید.
هنگام تنظیم و توزین مجدد پرتفولیو، از بررسی پیامدهای مالیاتی ناشی از فروش دارایی‌هایتان در یک زمان خاص غافل نشوید و این موضوع را به‌دقت بررسی کنید.
ممکن است طی یک سال اخیر، سرمایه‌گذاری زیادی روی سهام شرکت‌های در حال رشد (سهام رشدی)، انجام داده باشید. اما حالا اگر بخواهید برای تعدیل پورتفولیو، کل سهام را بفروشید، احتمالاً مالیات بر سود سرمایهٔ قابل‌توجهی را متحمل خواهید شد. در این شرایط، بهتر است به‌جای فروش، هیچ سرمایه‌گذاری جدیدی روی آن طبقه دارایی که در سبدتان، وزن بیشتری پیدا کرده، انجام ندهید و این سرمایه‌گذاری را صرف طبقه‌های دیگر کنید. با این کار، وزن سهام شرکت‌های در حال رشد، به‌مرورزمان کاهش می‌یابد و از پرداخت مبالغ سنگین به‌عنوان مالیات سود سرمایه نیز معاف می‌شوید.
هم‌زمان با خریدوفروش اوراق بهادار برای ایجاد پورتفوی سودآور، همواره به چشم‌انداز آن‌ها نیز توجه کنید. اگر احساس می‌کنید که ارزش آن دسته از سهامی که وزن بیشتری در پورتفولیو پیداکرده‌اند، در آستانه یک سقوط وحشتناک قرارگرفته، شاید لازم باشد حتی به بهای پرداخت مالیات زیاد، فروش فوری آن‌ها را در دستور کار قرار دهید. نظرات تحلیلگران و گزارش‌های تحقیقاتی، منابع خوبی هستند که برای ارزیابی چشم‌انداز دارایی‌هایتان، می‌توانید از آن‌ها کمک بگیرید.
اهمیت تحلیل بازار در ایجاد پورتفوی سودآور
باوجوداینکه رفتار بازار سرمایه، تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد، اما این واقعیت، سرمایه‌گذاران را از تجزیه‌وتحلیل بازار بی‌نیاز نمی‌کند. تجزیه‌وتحلیل درست، در شرایطی که اتفاق غیرمنتظره‌ای مثل شیوع یک پاندمی، رفتار بازار را به شکلی غیرعادی تغییر ندهد، راز موفقیت در آن است.
مشاوران مالی می‌توانند به شما در ایجاد پورتفوی سودآور کمک زیادی کنند. این افراد به‌واسطه تخصصشان، دید بهتری نسبت به وضعیت بازار دارند و در اغلب مواقع، با شامه اقتصادی تیزشان، روند تغییرات را زودتر احساس می‌کنند. باوجوداینکه کمک گرفتن از مشاوران مالی، مستلزم پرداخت هزینه است، اما کاملاً ارزشش را دارد. یک فرد متخصص، ضریب اطمینان سرمایه‌گذاری‌تان را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد و حتی‌الامکان از سرمایه‌تان در مقابل ریسک‌های نامعقول یا غیرضروری، محافظت می‌کند.
جالب است بدانید که حالا برنامه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی و یادگیری ماشین هم نقش پررنگی در تحلیل و پیش‌بینی بازار سرمایه و ایجاد پورتفوی سودآور ایفا می‌کنند. این برنامه‌ها بر اساس نوعی الگوریتم کامپیوتری کار می‌کنند که با استفاده از داده‌ها، به روابط بین آن‌ها پی می‌برند و متناسب با نتایج، گزینه‌های مختلفی را برای تصمیم‌گیری به سرمایه‌گذاران پیشنهاد می‌دهند.
این برنامه‌ها ضمن ارائه بینش بهتر به سرمایه‌گذاران، باعث تسهیل فرایند سرمایه‌گذاری می‌شوند. استفاده از این برنامه‌ها، به هزینه بسیار کمتری در مقایسه با مشاوران انسانی نیاز دارد و البته نباید فراموش کنیم که هرگز نباید چشم‌بسته به آنچه این برنامه‌ها پیشنهاد می‌دهند، اطمینان کنیم چون هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، هنوز در مراحل اولیه هستند و راهی طولانی را برای تکامل، پیش‌رو دارند. بااین‌حال این برنامه‌ها به‌عنوان ابزارهای کمکی در اخذ تصمیم‌گیری‌های مالی و همین‌طور ایجاد پورتفوی سودآور، می‌توانند مفید واقع شوند.
سخن آخر
در کلِ فرایند ایجاد پورتفوی سودآور، همواره باید به متنوع سازی سبد سرمایه‌گذاری و حفظ این تنوع، پایبند بمانید. به‌عبارت‌دیگر، بسیار مهم است که تخم‌مرغ‌هایتان را در چند سبد معدود قرار ندهید. داشتن چند اوراق بهادار از هر طبقه دارایی، کافی نیست بلکه باید تا می‌توانید، متنوع عمل کنید. مطمئن شوید که دارایی‌هایتان را در هر طبقه، بین زیر طبقه‌ها یعنی بخش‌ها و صنایع مختلف پخش کرده باشید.
مشارکت در صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری و صندوق‌های قابل معامله در بورس، راهی عالی برای دستیابی به یک تنوع مطلوب و معقول در ایجاد سبد سهام سودآور است. این شیوه‌های سرمایه‌گذاری، به افراد مستقل با سرمایه نسبتاً کم اجازه می‌دهند تا بازدهی معقولی از سرمایه‌گذاری‌شان کسب کنند. این صندوق‌ها برای افرادی هم که دانش زیادی درباره سازوکار بازار سرمایه و تحلیل آن ندارند، گزینه خوبی برای آغاز راه هستند. چون همان‌طور که گفتیم، سهام و اوراق قرضه موجود در این صندوق‌ها، با کارشناسی و آنالیز دقیق و علمی انتخاب شده‌اند. هرچند که قویاً توصیه می‌کنیم دانشتان را در این زمینه آن‌قدر بالا ببرید که خودتان هم قادر به تجزیه‌وتحلیل بازار و روندهای آن باشید.
منابع:
https://www.investopedia.com/financial-advisor/steps-building-profitable-portfolio/
http://www.liberatedstocktrader.com/create-build-manage-stock-portfolio/